Η Μάχη των Οχυρών
Του Ιωάννη Δ. Κακουδάκη Αντιστρατήγου ε.α. Επίτιμου Α΄Υ/ΓΕΣ, πρώην Διευθυντή της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ και Προέδρου της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας του ΓΕΕΘΑ

Εισαγωγή

H 6η Απριλίου του 1941 δεν είναι μόνο για την Ελλάδα μια κορυφαία ιστορική ημερομηνία, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη, γιατί αντιμετώπισε σθεναρά στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, στην αποκαλούμενη «Γραμμή Μεταξά», τον γερμανικό χείμαρρο, που σχεδόν αμαχητί κατέκλυζε την Ευρώπη.
Λέγοντας Μάχη των Οχυρών, εννοούμε τον τετραήμερο εκείνο σκληρό, άνισο και επικό αγώνα 6-9 Απριλίου 1941, που έγινε στα Οχυρά Μακεδονίας –Θράκης, από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης (Μπέλες) μέχρι το Νέστο ποταμό στη γραμμή των συνόρων, στη «Γραμμή Μεταξά» με την απόκρουση της γερμανικής επίθεσης από το βουλγαρικό έδαφος, κατά τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνοριακή αυτή γραμμή, μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, υπήρχαν 21 Οχυρά, που αποτελούσαν την οχυρωμένη αμυντική θωράκιση της Ελλάδας και την άμεση απόκρουση οποιασδήποτε αιφνιδιαστικής επίθεσης από Βορρά.
Η σχεδίαση και υλοποίηση ήταν καθαρά έργο των Ελλήνων αξιωματικών του μηχανικού με τη βοήθεια αποκλειστικά ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών και την τεχνική υποστήριξη και συμβολή του ΕΜΠ. Η αμυντική αυτή γραμμή ήταν ανώτερη της γραμμής «Μαζινώ» και εφάμιλλη της γραμμής «Ζίγριφντ (Siegfrid)».
.

Συνοπτική Περιγραφή των Οχυρών

Τα 21 Παραμεθόρια αυτά Οχυρά κατασκευάστηκαν την περίοδο 1936-1940 και είναι: Ποποτλίβιτσα (Παπαδοπούλα),Ιστίμπεη ( Οχυρό ), Κελκαγιά (Σπανή Πέτρα), Αρπαλούκι ( Στήριγμα), Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Εχίνος και Νυμφαία. Τα ονόματα μέσα σε παρένθεση χρησιμοποιούνται σήμερα για ευνόητους λόγους.(ήταν με ξένες ονομασίες). Για την εξιστόρηση των γεγονότων θα χρησιμοποιήσω τα αρχικά ονόματα των Οχυρών, που είναι περισσότερο γνωστά στο ευρύ κοινό.

Περιληπτική Εξιστόρηση της Μάχης των Οχυρών
.
Ο Χίτλερ στις 13 Δεκεμβρίου εξέδωσε τη διαταγή στην οποία αναφέρεται και η επίθεση εναντίον της Ελλάδας με το συνθηματικό όνομα «ΜΑΡΙΤΑ». Στις 2 Μαρτίου 1941 η 12η Γερμανική Στρατιά άρχισε να εισέρχεται στο Βουλγαρικό έδαφος και στις 9 Μαρτίου οι εμπροσθοφυλακές των Μεραρχιών είχαν φθάσει στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Το σύνολο των γερμανικών δυνάμεων, που διατέθηκαν εναντίον της Ελλάδας, ήταν:
Το XVIII Ορεινό Σώμα Στρατού αποτελούμενο από τη 2α Τεθωρακισμένη Μεραρχία, τις 5 και 6 Ορεινές Μεραρχίες, το 125ο Ανεξάρτητο Ενισχυμένο Συντάγμα Πεζικού, την 72η Μεραρχία Πεζικού και ανάλογες μονάδες Διοικητικής Μέριμνας, αναπτυγμένο από το Πετρίτσι μέχρι το Νευροκόπι.
Το XXX Σώμα Στρατού αποτελούμενο από τις 164η και 50η Μεραρχίες Πεζικού, αναπτυγμένο στις περιοχές Πεσμακλή και Κίρτζαλη.
Την προκάλυψη όλου του γερμανικού μετώπου διατηρούσαν οι Βούλγαροι με τρεις μεραρχίες τους. Στη 12η Γερμανική Στρατιά από πλευράς Αεροπορίας διατέθηκε το VIII Σώμα Αεροπορίας με 650 αεροσκάφη (βομβαρδιστικά, κάθετης εφόρμησης (Στούκας), δίωξης, αναγνώρισης κλπ.)
Ο συνολικός αριθμός των γερμανικών αεροσκαφών πρώτης γραμμής περνούσε τα 1.000.

Η Ελλάδα παρέταξε 4 Μεραρχίες (XVIII,XIV,VII,XIX ), από τις οποίες 2 ήταν από «περιμαζεύματα τέως συνοριακών τομέων» από υπερήλικες και 2 από απειροπόλεμους οπλίτες. Οι δυνάμεις αυτές αποτελούσαν το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο ( από 8-2-41). Η Ταξιαρχία του Νέστου με 5 τάγματα πεζικού, αναπτυγμένη δυτικά του ποταμού μέχρι και το Οχυρό Εχίνου. Στη Θράκη, ήταν αναπτυγμένη η Ταξιαρχία του Έβρου, όπου και το Οχυρό Νυμφαία με Διοικητή τον Έφεδρο Υποστράτηγο Ιωάννη Ζήση

Η προβλεπόμενη εμπόλεμη δύναμη των 21 Οχυρών ήταν: 329 Αξιωματικοί και 9.740 Οπλίτες, ενώ η τοποθετημένη στις 6 Απριλίου 1941 ήταν 5.630 άνδρες, δηλαδή μόνο το 62% της εμπόλεμης.
Το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα ήταν αναπτυγμένο στο Βέρμιο. Κανένας Βρετανός δεν ήταν στα Οχυρά, και άδικα έψαχναν, μετά τη συνθηκολόγηση, οι Γερμανοί να τους εντοπίσουν.

Από τις 05:15 της 6ης Απριλίου, ημέρα Κυριακή, χωρίς να τηρηθούν, τουλάχιστον, τα συνήθη διπλωματικά έθιμα του τελεσιγράφου και της παροχής προθεσμίας για απάντηση, τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν ταυτόχρονα στο ελληνικό έδαφος και στη Νότια Γιουγκοσλαβία. Η κύρια προσπάθεια των Γερμανών εκδηλώθηκε προς τα οχυρά της τοποθεσίας Μπέλες στη ζώνη της XVIII Mεραρχίας. Προηγήθηκε σφοδρός βομβαρδισμός εναντίον των Οχυρών Ιστίμπεη και Κελκαγιά που αποτελούσαν το « κλειδί» της τοποθεσίας και επεκτάθηκε και στα Οχυρά Ποποτλίβιτσα, Αρπαλούκι και Παλιουριώνες στην τοποθεσία του Μπέλες.
Στη ζώνη της XIV Μεραρχίας η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε επίσης στις 0515 με εξαιρετική σφοδρότητα εναντίον των Οχυρών Ρούπελ, Καρατάς και Κάλης. Η επίθεση άρχισε με πυρά πυροβολικού και αεροπορικό βομβαρδισμό με το 125ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα,πολύ έμπειρο, γιατί είχε πολεμήσει και στη γραμμή Μαζινώ.
Στη ζώνη της VII Μεραρχία η Γερμανική επίθεση αρχικά απώθησε τα τμήματα προκάλυψης και ήλθε σε επαφή με τα Οχυρά Πυραμοειδές, Λίσσε και Περιθώρι, χωρίς να μπορέσουν να προωθηθούν από την ισχυρή αντίσταση των υπερασπιστών των Οχυρών.
Στη ζώνη της Ταξιαρχία Νέστου στην περιοχή της Ξάνθης οι Γερμανοί ανέτρεψαν τα συνοριακά φυλάκια και κατά τις απογευματινές ώρες έλαβαν την επαφή με το Οχυρό Εχίνου, όπου και καθηλώθηκαν από τα πυρά του Οχυρού.
Τέλος, στη ζώνη της Ταξιαρχίας Έβρου η επίθεση εκδηλώθηκε στις 0505. Τα ελληνικά τμήματα συμπτύχθηκαν επιβραδύνοντας τον εχθρό και στις 1100 ώρα είχε περικυκλωθεί το Οχυρό Νυμφαία. Η γενναία αντίσταση των υπερασπιστών του Οχυρού με αμείωτη ένταση συνεχίστηκε μέχρι τις βραδινές ώρες.
Ενώ τα Οχυρά αμύνονται σθεναρά σόλη τη γραμμή του μετώπου, η κατάληψη του δυτικού τμήματος του Μπέλες και η διείσδυση γερμανικών τμημάτων στην κοιλάδα της Ροδόπολης δημιούργησε κίνδυνο για όλη την τοποθεσία του Μπέλες. Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβικής αντίστασης ευόδωσε την προέλαση και την είσοδο της 2ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στο ελληνικό έδαφος. Ανατολικά του Στρυμόνα και μέχρι το Νέστο ποταμό η τοποθεσία παραμένει αρραγής και τα Οχυρά απόρθητα, με διαταγή να αμυνθούν «μέχρις εσχάτων».
Η φρουρά του Οχυρού Ιστίμπεη (200 μέτρα από τα βουλγαρικά σύνορα), εξαιτίας των αεροπορικών βομβαρδισμών, των πυρών πυροβολικού, των όλμων, των πολυβόλων , των αποπνικτικών αερίων και της φλεγόμενης βενζίνης που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί υποχρεώθηκε να παραδοθεί στις 1600 ώρα της 7ης Απριλίου.
Το Οχυρό Νυμφαία αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει στις 2330 ώρας της 7 Απριλίου, εξαιτίας των αποπνικτικών καπνογόνων που οι Γερμανοί έριξαν μέσα στο Οχυρό.
Το Οχυρό Κελκαγιά εξαιτίας αερίων και καπνού αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 1130 της 7ης Απριλίου.
Το Οχυρό Αρπαλούκι τη νύχτα 7/8 Απριλίου αποχώρησε και μετά σκληρό αγώνα στις γέφυρες του Στρυμόνα παραδόθηκε στους Γερμανούς.
Τα γερμανικά επιτιθέμενα τμήματα παρέκαμψαν το Οχυρό Νυμφαίας κατά τη διάρκεια της νύχτας 6/7 Απριλίου και έφτασαν στην Κομοτηνή.

Ο σκληρός και επικός αγώνας των ηρωικών υπερασπιστών όλων των Οχυρών, που η αναλυτική εξιστόρηση εκφεύγει από το πλαίσιο της εφημερίδας αυτής, δεν επέτρεψε στις γερμανικές δυνάμεις να διασπάσουν τη «Γραμμή Μεταξά». Όμως, η γρήγορη κατάρρευση της γιουγκοσλαβικής αντίστασης, από την πρώτη ημέρα, έδωσε την ευκαιρία και τη δυνατότητα στη 2η Γερμανική Τεθωρακισμένη Μεραρχία να εισβάλει στο ελληνικό έδαφος δια μέσου των κοιλάδων του Στρούμνιτσα και του Αξιού ποταμού.

Τα περισσότερα οχυρά, που παρέμεναν απόρθητα, αποχώρησαν ή παραδόθηκαν στις 10 Απριλίου, μετά την υπογραφή του σχετικού Πρωτοκόλλου (9 Απριλίου 1941) και κατόπιν διαταγής των προϊσταμένων τους. Παρά τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των Γερμανών εναντίον του Οχυρού Παληουριώνες στο Μπέλες παρέμενε απόρθητο. Η παράδοση του Οχυρού έγινε στις 0900 της 10ης Απριλίου. Παρατάχθηκε γερμανικό τάγμα για απόδοση τιμών, ενώ ο Γερμανός Συνταγματάρχης που παρέλαβε ο Οχυρό προσφώνησε τον Διοικητή και έδωσε συγχαρητήρια στους άνδρες του Οχυρού. Η γερμανική σημαία αν υψώθηκε στο Οχυρό μετά την αποχώρηση των υπερασπιστών του. Ανάλογες τιμητικές εκδηλώσεις έγιναν και στα Οχυρα Ρούπελ, Λίσσε.
Στα Οχυρά η υπεροψία του δυνατού κάμφθηκε από τη δύναμη του δικαίου και της πίστης και προστέθηκε το δεύτερο μεγάλο ΟΧΙ μετά την Ιταλική επίθεση την 28 Οκτωβρίου του 1940.
Και το τρίτο ΟΧΙ θα ακολουθήσει με την ενδοξότερη και παραδοξότερη μάχη του Β΄ΠΠ, τη Μάχη της Κρήτης (20-29 Μαΐου 1941).

Επίλογος

Συμπληρώνονται φέτος 73 χρόνια από την ελληνική εποποιία 1940-1941 και δυστυχώς η επέτειος αυτή βρίσκει τη χώρα μας να διεξαγάγει έναν οικονομικό πόλεμο με τον ίδιο αντίπαλο τού 1941 και να αγωνίζεται και κατά την ειρήνη, όπως και κατά τον αντίστοιχο πόλεμο.
Όμως, ανεξάρτητα, από τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε, έχουμε εθνική υποχρέωση και ιστορική επιταγή να επαναφέρουμε στη μνήμη μας τον τεράστιο και με τόσο κολοσσιαίες προεκτάσεις άθλο του Έθνους μας, για να διδασκόμαστε τι μπορεί να κάνει το Έθνος μας, όταν είναι ενωμένο και προσηλωμένο στα εθνικά ιδεώδη και στις εθνικές μας επιταγές.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Σάββατο, Απρίλιος 4th, 2015 στις 23:06 στην κατηγορία ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Τα σχόλια είναι κλειστά, αλλά μπορείς να αφήσεις ένα trackback από το site σου.